Dwór w Szybie - Muzeum Instrumentów Muzycznych

 

 

 

Wybrane eksponaty ze zbiorów

 

we Dworze w Szybie

 

do wykorzystania na wystawach

 

 

 

Wystawa składa się z 22 kolorowych fotogramów oprawionych w antyramy o wymiarach 20cm na 30cm. Zdjęcia przedstawiają niedostępne wnętrza organów kościelnych z terenów Dolnego Śląska. Pokazywane są także plakaty organowe.


Wystawa połączona jest z wykładem na temat budowy, historii i ciekawych zdarzeń związanych z organami, ich budowniczymi i dziejami instrumentów. Wykład ilustrowany jest pokazami foliogramów i przeźroczy przedstawiającymi XVII wieczne ryciny mechaniki organowej pochodzące z Francji, Czech i Niemiec.


Częścią wystawy jest prezentacja eksponatów organowych takich jak: piszczałki, głosy języczkowe, elementy traktury, ciekawe znaleziska z wewnątrz organów, vox humana, mechanizmy fisharmonii, ... - pochodzących z kolekcji instrumentów muzycznych w dworze w Szybie.


Wystawy indywidualne między innymi: w Sulechowie - PWSZ, Krośnie Odrzańskim, w Nowej Soli - Biblioteka Miejska, w Polkowicach (Święto Patrona Miasta), we Wrocławiu - Teatr Polski - Europen Heritage Days Dolny Śląsk, w Zielonej Górze, w Kłodzku, w Kawiarni Teatralnej w Nowej Soli, w Bytomiu Odrzańskim...

 

DZIAŁ I: Kolorowe fotogramy oprawione w antyramy o wymiarach 40 cm x 50 cm

  1. Destrukt organowy w kościele w Kościelcu
  2. Gryfów Śląski - piszczałki wargowe i języczkowe w stojakach
  3. Miech i dmuchawa organowa na strychu nad plebanią w Złotoryi
  4. Złotoryja - pomosty i schody wewnątrz szafy organowej
  5. Lwówek Śląski - wiatrownice i przewody pneumatyczne
  6. Złotoryja - głosy języczkowe
  7. Gryfów Śląski - przewody ołowiane traktury pneumatycznej
  8. Kościelec - przekładnie traktury mechanicznej
  9. Piszczałki drewniano metalowe w Nowym Miasteczku opatentowane we Wrocławiu prze H. Stillera
  10. Złotoryja - napisy na wewnętrznej stronie drzwi wejściowych do szafy organowej
  11. Traktura mechaniczna w Lwówku Śląskim
  12. Wnętrze kontuaru o trakturze mechanicznej w Nowym Miasteczku do instrumentu dostarczono
  13. Piszczałki z Wrocławia
  14. Miechy w kościele w Kościelcu
  15. Wiatrownica z piszczałkami w Jaroszowie
  16. Możliwe są do wystawienia inne fotogramy z kolekcji w ilości do 40 sztuk

 

DZIAŁ II: Eksponaty z wnętrz organowych, materiały i narzędzia...

  1. Elementy pneumatycznej traktury organowej - kopelacja - początek XX wieku, dźwignie pneumatyczne
  2. Tremolo pochodzące z lat 50-tych XX wiekuNarzędzia do mazerowania - wykańczanie powierzchni drewna szafy organowej - okres międzywojenny XX wieku (pędzle i grzebienie metalowe do wyprowadzania słojów drewna)
  3. Piszczałki metalowe
  4. Piszczałki drewniane
  5. Organowy głos językowy - klarnet
  6. Pneumatyczne przewody traktury wykonane z mosiądzu i ołowiu
  7. Głosy języczkowe od fisharmonii
  8. Sprężyna klap zaworów wiatrownicy mechanicznej wykonana z mosiądzu
  9. Nakrętki drewniane oklejone filcem dla wytłumienia odgłosów podczas pracy
  10. Kondukty (przewody do rozprowadzania zagęszczonego powietrza w organach) wykonane z blachy cynkowej
  11. Mieszki organowe wykonane ze skóry
  12. Kute elementy stalowe używane w organach: gwoździe, haki, wkręty, zamknięcia... XIX - XX wiek
  13. Klucze do zamków kontuaru i szafy organowej
  14. Metale używane do budowy organów: cyna, ołów, mosiądz, bizmut, miedź, stal
  15. Drewno stosowane do budowy organów (sosna, świerk, dąb, buk, jabłoń, grusza, mahoń, palisander)
  16. Materiały stosowane przy budowie organów: skóra barania i cielęca, tworzywa sztuczne, papier, tektura, filce
  17. Abstrakty drewniane traktury mechanicznej (drewno sosnowe i bukowe)
  18. Okleiny ze szlachetnych gatunków drewna (mahoń, dąb, palisander, limba) używane do wykańczania elementów kontuaru i szafy organowej
  19. Przyrząd do prostowania piszczałek metalowych - lata 70-te XX wieku
  20. Wyciągarka do głosów w fisharmonii podczas napraw i czyszczenia
  21. Ścisk drewniany używany w warsztacie organmistrzowskim w latach 60-tych XX wieku
  22. Wypalarka do otworów w klocach wiatrownicy pod piszczałki
  23. Świder do otworów z XIX wieku używany w warsztacie organmistrzowskim
  24. Dzwonki na kalikanta XIX i początek XX wieku
  25. Wiatrownica pneumatyczna - początek XX wieku
  26. Regulator - miech
  27. "Vox humana" - pochodząca z fisharmonii - urządzenie to opatentowano w USA na początku XX wieku
  28. Kanał wiatrowy wykonany z drewna - 1975 rok
  29. Pudła rezonansowe organowych głosów językowych
  30. Tabliczki znamionowe nieistniejących organów
  31. Szpunty drewnianych piszczałek organowych uszczelniane skórą
  32. Przedmioty odnalezione w organach podczas remontów: karty do gry z pomieszczenia dla kalikantów, gniazdo os zbudowane w basowej piszczałce...
  33. Koziołki traktury mechanicznej wykonane z mosiądzu
  34. Miech kowalski zamontowany zastępczo i prowizorycznie w latach 50-tych w miejsce zniszczonego oryginalnego w jednym z małych kościołów na Warmii. Organy te pracowały z "jęczeniem" ze względu na przerwy spowodowane koniecznością podnoszenia miecha
  35. Przyrząd do strojenia wysokich piszczałek basowych
  36. Gałki rejestrowe
  37. Napisy rejestrowe wykonane na "porcelankach" - stosowano różne kolory liter dla poszczególnych manuałów
  38. Cynowe ozdoby wieńczące prospekt organowy
  39. Glos językowy bez pudła rezonansowego - puzon
  40. Mieszek książkowy
  41. "Orzechy skórzane"

 

DZIAŁ III: Wydawnictwa zwarte, druki i ryciny związane z organami i muzyką kościelną (wybór przykładowych wydawnictw)

  1. Plakat organowy z Cieplic
  2. Plakat organowy z Kazimierza
  3. Plakat z wystawy organowej w Świdnicy Wojciecha Jachimowicza
  4. Plakat z wystawy "Papier w instrumentach muzycznych" Duszniki Zdrój
  5. Kserokopie rycin ukazujących budowę i prace organmistrzowskie 
    • miechy
    • traktura pneumatyczna
    • traktura mechaniczna
    • organy wodne
    • miech korbowy
    • mnisi przy organach
    • kalikant
    • odlewanie blachy na piszczałki
    • kalikanci przy pracy
    • struganie desek na piszczałki
    • lutowanie piszczałek
  6. Nowa liturgia Wielkiego Tygodnia - śpiewnik
  7. Lieberbuch 1930r. - śpiewnik
  8. Der Meilterlänger Breslau
  9. Katechismus der Harmonielehre
  10. Delangbuch Leipzig 1900
  11. Śpiewajmy Panu, Gorzów Wlkp, 1974
  12. Cantionale Ecclesiasticum (gregoriana), MDCCCCV
  13. Invocatio - odręczny zapis gregoriański na czterech liniach wykonanych czerwonym ołówkiem, Łacina (323)
  14. Hymni - odręcznie pisane hymny eucharystyczne (bass) 4 kartki
  15. Zapis nutowy na dwóch pięcioliniach nr 112
  16. Grose Potopurri 1916 rok (na fisharmonię) Albendorf 
  17. "Musica sacra" 1937 (nr1)
  18. Auf der Waicht nuty na orkiestrę dentą Straży Pożarnej Albendorf (5 kartek)
  19. Ręcznie pisana partytura na kościelna orkiestrę, Haydn, (12 kartek) XIX wiek
  20. Violini primo, papier czerpany początek XX wieku
  21. Aria z opery Martha nr 85, papier czerpany ze znakami wodnymi 1859 r. (partytura na orkiestrę), 25 kartek w oprawie
  22. Die Kirchenmufik, 9/10 1939 rok
  23. O, Maria himmmlisch Reine!, 1931r., 2 kartki i oprawa
  24. Maria, die Gnadenquelle, na organy i orkiestrę, 1931., 20 kartek w oprawie
  25. Orgelbegletung, (kopia Kuln 1582)
  26. Psalm 150 na orkiestrę i organy, (8 kartek w teczce)
  27. Der Fruhling, na chór kościelny, (17 stron)
  28. Słowa pieśni kościelnej "Szukać szczęścia" napisana maszynie na papierze przebitkowym przez kalkę (lata 60-te XX wieku)
  29. Kalki techniczne z odręcznymi rysunkami tuszem schematów organowych (3 szt. nr 78,54,56)
  30. Die Kirchenmusik, 1938r.
  31. Odręczne notatki i schematy organmistrzowskie (zeszyt Bytom Odrzański) 1998r.
  32. Kopie opinii o pracach organmistrzowskich (wersja elektroniczna do wyboru i reprodukcji, lub kserokopie usztywnione kartonem)

 

DZIAŁ IV: Papier w instrumentach muzycznych na przestrzeni dziejów

  1. Futerał na flet prosty wykonany z tektury Wyprodukowany a latach 70 ubiegłego wieku w Niemieckiej Republice Demokratycznej
  2. Tekturowe oprawy na nuty dla chórzystów z ręcznymi napisami określającym głos, na który rozpisano melodie
  3. Dno skrzypiec z papierową naklejką z napisem: "Antonius Stradiuarius". W XIX wieku budowano skrzypce na wzór XVII wiecznych i wklejano takie karteczki aby podnieść prestiż ich posiadacza, czasem przekonanego o ich oryginalnym pochodzeniu
  4. Napisy rejestrowe pochodzące z warsztatu organmistrzowskiego wykonane ręcznie, na twardym kredowym papierze, przyklejane pod plexiglasem na gałkach rejestrowych zamiast oryginalnych porcelanek
  5. Karta gwarancyjna mechanizmu pianina Dolnośląskiej Fabryki Instrumentów Lutniczych "Defil" w Lubiniu. Fabryka produkowała oprócz instrumentów lutniczych także kompletne mechanizmy do pianin. Fabryka została zlikwidowana w końcu lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku
  6. Naklejka firmowa Dolnośląskiej Fabryki Instrumentów Lutniczych "Defil" wklejana do wewnątrz instrumentów budowanych w tej fabryce, jako metryczka
  7. Klapa zaworu zwrotnego umieszczana w kanale wiatrowym organów, oklejana dla uszczelnienia przez organmistrza papierem pochodzącym z XIX wiecznych ksiąg parafialnych będących pod ręką. Z braku materiału wykorzystywano to co było aktualnie dostępne pod ręką, nawet bez wiedzy proboszcza. (Schemat zaworu wykonany tuszem na kalce technicznej)
  8. Pudło rezonansowe organowego głosu językowego wykonane z drewna sosnowego, oklejone paskami papieru dla lepszego uszczelnienia i zapobieżenia "syczeniu" organów podczas gry. Początek XX wieku
  9. Kalki techniczne z rysunkami pokazującymi budowę organów pochodzące z lat 70-tych XX wiek
  10. XIX wieczne partytury utworów na orkiestrę przepisywane ręcznie na czerpanym papierze przeznaczone dla orkiestry parafialnej
  11. Papier nutowy do pisania produkowany fabrycznie. Lata 70-te XX wieku (ze zbiorów kolekcji instrumentów muzycznych w Dworze w Szybie)
  12. Wydawane w Niemczech nuty z muzyka popularną. Okres międzywojenny XX wieku
  13. Nuty do nauki gry na fortepianie wydane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w 1958 roku
  14. "Vox humana" - urządzenie opatentowane w USA stosowane w fisharmoniach, powodujące wibrowanie głosu. Wykonane z drewna i specjalnie preparowanego papieru na łopatki turbinki i skrzydełka zewnętrzne obracające się na drewnianej osi. Początek XX wieku
  15. Wiatrownica pozytywu pochodząca z przełomu XVII i XVIII wieku z terenu wielkopolski. Od spodu wyklejona grubym papierem dla uszczelnienia kanałów wiatrowych. Niektóre otwory dla piszczałek zaklejone ręcznie zapisanym papierem nutowym. Dla uszczelnienia kloców przyklejono podczas naprawy instrumentu kawałki pergaminów z zapisanymi neumami muzyki kościelnej na czterech czerwonych liniach. Prawdopodobnie te pergaminy pochodzą ze średniowiecznego śpiewnika użytego do naprawy pozytywu
  16. Partytury utworów na chóry i organy pisane ręcznie i wydawane drukiem pochodzące z XVIII, XIX i początków XX wieku
  17. Specjalistyczne pisma organologiczne wydawane w Niemczech przed 1939 rokiem "Musica Sacra"
  18. "Fałszywe mieszki organowe" wykonywane z papieru przez nieuczciwych organmistrzów dla pomniejszenia kosztów remontu. Po paru miesiącach pękały i organy przestawały działać
  19. Karty do gry odnalezione w pomieszczeniu dla kalikantów. Kalikanci obsługiwali miechy organowe w pewnym oddaleniu od organisty, kiedy się nudzili to zajmowali się wypisywaniem dat i sentencji na ścianach i drewnianych elementach. Rysowali też karykatury organisty bądź proboszcza. Czasem też grali w karty
  20. Organowe kanały wiatrowe wykonane z grubego papieru dla zaoszczędzenia materiału wykonywane naprędce przez organmistrzów
  21. Kondukty (przewody z zagęszczonym powietrzem) wykonane z blachy cynkowej uszczelnione papierem
  22. Przedłużenia metalowych piszczałek organowych. Stosowano tę metodę po złym strojeniu przez niewprawnych "naprawiaczy"
  23. Miechy akordeonowe wykonane z tektury oklejane ozdobnymi paskami tkanin i niklowanymi okuciami narożników. Podobne stosowano w harmoniach i heligonkach
  24. Miech bandoneonu wykonany z tektury i ozdobnie oklejony. (Rodzaj harmonii ręcznej zbudowany w Niemczech w połowie XIX wieku)
  25. Wiatrownice nieistniejących już organów w kościele parafialnym w Dusznikach Zdroju uszczelnione papierem. Wiatrownice zbudowano z drewna dębowego i sosnowego. Odnalezione zostały w pomieszczeniu z dmuchawą. (Eksponat z kościoła parafialnego w Dusznikach Zdroju)
  26. Futerał na skrzypce wykonany z tektury. W środowisku muzyków zwany żartobliwie "trumienką". Początek XX wieku
  27. Ozdobne papierowe nalepki na otwory rezonansowe instrumentów lutniczych. Lata 80-te XX wieku
  28. Papier do "gry" na grzebieniu
  29. Drewniane piszczałki organowe oklejone papierem dla uszczelnienia otworów wygryzionych przez drewnojady
  30. Papierowe uszczelnienie metalowych kołpaków organowych piszczałek krytych. Pod pokrywę piszczałki wkładano czasem zamiast wymaganej miękkiej skóry lub filcu przypadkowo znajdowany papier na chórze lub zakrystii. Czasem bywały to gazety lub kartki z mszałów
  31. Futerał na perkusję wykonany z tektury
  32. Papier jako izolacja w instalacji klawisetu. Instrument pochodzi z lat 70-tych XX wieku. Była to namiastka organów elektronowych. Dźwięk wytwarzały wprawiane mechanicznie w ruch szarpane metalowe języczki
  33. Papier stosowano w elektromagnesach traktury organów kościelnych i innych elementach elektrycznych w instrumentach muzycznych
  34. Tekturowy futerał na harmonijkę ustną. Lata 70-te XX wieku
  35. Fisharmonia, w której płyta wiatrownicy dla uszczelnienia wyklejona została papierem (eksponat pochodzi z kościoła parafialnego w Dusznikach Zdroju)
  36. Dokumentacja remontowa organów szkicowana na kartkach zeszytowego papieru
  37. Opinie o wykonywanych pracach organmistrzowkich spisywane przez proboszczów na różnych papierach
  38. Podkładki regulacyjne mechanizmu klawiatury pianina wykonane z twardego papieru
  39. Futerał harmonii wykonany z tektury. ZSRR, lata 70-te XX wieku
  40. Uszczelnienie złącza drewnianego fletu prostego niebieskim papierem. Flet pochodzi z tereny Dolnego Śląska. XIX wiek
  41. Prowizoryczne uszczelnienie elementów klarnetu papierem. Instrument z okresu międzywojennego XX wieku
  42. Śpiewnik wykonany na powielaczu spirytusowym
  43. Skórzane mieszki organowe z tekturą usztywniającą górną powierzchnię stykającą się z zaworem wiatrownicy
  44. Głośniki z papierową membraną stosowany w elektronicznych instrumentach muzycznych. Koniec XX wieku
  45. Mandoliny wykonane w 1954 roku w Fabryce Instrumentów Lutniczych w Lubiniu Legnickim - wewnątrz papierowa naklejka firmowa
  46. Instrukcja obsługi dmuchawy organowej wydrukowana na sztywny papierze przez firmę "Ventus"
  47. Cytra z kartonikami podkładanymi pod struny, na których zapisane są utwory do wykonania na tym instrumencie. Zapis wykonany bez użycia pięciolinii. Podane są jedynie wartości nutowe
  48. Tablice poglądowe wykorzystywane na lekcjach umuzykalnienia w szkołach podstawowych w latach 70-tych XX wieku - drukowane na tekturze
  49. Drewniany fragment przekładni organowego miecha podawacza oklejony listem przewozowym drukowanym na papierze w 1940 roku. Obiekt zamontowany był w organach w Babimoście
  50. Struny do gitary klasycznej i basowej elektrycznej opakowane w papierowe torebki firmy "Muza" z lat 1987 i 1992

 

Wojciech Jachimowicz
Wojciech Jachimowicz

 

 

Pracownia Renowacji Fisharmonii

 

Dwór w Szybie

 

 

Uratowana przed zniszczeniem fisharmonia, przywieziona w stanie destruktu. Na zdjęciu stan po renowacji

*  *  *

Przywrócona do użytkowania fisharmonia, która była przeznaczona do zniszczenia.

*  *  *

Fisharmonia ssąca zbudowana przed stu laty w Rotterdamie

 

*  *  *

 

Fisharmonia tłocząca odrestaurowana w Pracowni Renowacji Fisharmonii
w Dworze w Szybie

*  *  *

Bardzo ozdobna fisharmonia wykonana w całości z drewna mahoniowego, odrestaurowana

dla Galerii Fotografii Artystycznej
w Nowej Soli

*  *  *